Nga: Gani Bajrami
(Hamza Halabaku: “Letra mikut në amshim” – letra imagjinare mikut e shkrimtarit të ndjerë, Zejnullah Halili, botoi Shtëpia botuese “Drita press”, Prishtinë 2024, me redaktor Gani Bajrami dhe recensues Sulejman Dërmaku)
Shkrimtari dhe publicisti Hamza Halabaku, në librin e tij më të ri “Letra mikut në amshim” ka zgjedhur që rrëfimet për aktualitetin shoqëror e politik brenda harkut kohor nga viti 2018 deri në pranverë të vitit 2023, t’ia ofrojë lexuesit në formë të letrave imagjinare drejtuar mikut të tij, shkrimtarit të ndjerë, Zejnullah Halili, i cili nga kjo botë u shkëput në moshë të re, tash e 20 vjet më parë. Të rikujtojmë se shkrimtari i njohur për fëmijë, Zejnullah Halili, i cili ka lindur më 5 nëntor 1945 në fshatin Kokaj të Gjilanit në Kosovë, ka vdekur në Prishtinë më 24 shkurt të vitit 2004, pra pa i mbushur 59 vjet, në kohën kur ishte më kulm të krijimtarisë së tij letrare, sidomos në letërsinë për fëmijë.
Sepse, Zejnullah Halili personalitetin e tij brilant e ndërtoi kudo ku ishte dhe kudo ku veproi, edhe si mësues, edhe si krijues letrar, edhe si drejtues i revistave letrare për fëmijë Gazeta e Pionierëve (GEP) një kohë dhe “Pionieri” më vonë, por edhe si bashkëpunëtor i Radio-Prishtinës.
Letërshkruesi Hamza Halabaku në letrat e tij, përfshirë në këtë libër, kap një trajektore, siç u përmend më lart, nga viti 2018 deri në pranverë të vitit 2023, që karakterizohet me shumë ngjarje dinamike që u zhvilluan në Kosovë dhe rreth Kosovës, e që koincidon me periudhën kohore ndërmjet 15-vjetorit dhe të 20-vjetorit të shkuarjes në amshim të poetit, mikut të tij, Zejnullah Halili. Periudha kohore për të cilën shkruan Hamza Halabaku karakterizohet me tensione të larta ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, me momente kur dukej se palët herë po afroheshin e herë po largoheshin, në përpjekjet për të përmbyllur një proces normalizimi marrëdhëniesh, që është kusht për përparimin e të dyja palëve në proceset integruese në Bashkimin Evropian. Bie fjala, në mesin e ndodhive të rëndësishme për Kosovën në vitin 2018 ishte votimi i marrëveshjes së demarkacionit me Malin e Zi, me ç’rast Kosova humbi territor dhe nuk iu liberalizuan vizat. Viti vijues 2019, sipas letërshkruesit, ishte një vit që Kosova do të donte ta harronte, sepse asnjë nga “çështjet e mëdha” nuk u zgjidh në mënyrë efikase, edhe pse shumë probleme ishin trashëguar nga vitet e kaluara. Në fund të vitit, mezi konstituohet Kuvendi i Republikës së Kosovës, pas zgjedhjeve në të cilat Lëvizja Vetëvendosje doli e para. Fundi i vitit 2019 dhe kalimi në vitin 2020, Kosovën e gjeti pa qeveri, ndonëse zgjedhjet e jashtëzakonshme u mbajtën më 6 tetor.
Rëfime që kanë shumë elemente të kronikës së kohës
Kosova në vitin 2020 u ballafaqua menjëherë me zgjedhje të jashtëzakonshme parlamentare, pasi LDK doli nga koalicioni dhe Qeveria e Albin Kurtit ra. Ky ishte një vit tejet i rëndë për Kosovën, e cila u ballafaqua me luftën kundër pandemisë të virusit Covid-19, si dhe me presionin ndërkombëtar për formimin e Gjykata Speciale me seli në Hagë. Edhe vitin 2021 në Kosovë e karakterizuan zgjedhjet për pushtetin qendror dhe atë komunal, tensionet e larta me Serbinë dhe lufta me pandeminë COVID-19. Në zgjedhjet parlamentare, të jashtëzakonshme, të 14 shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje doli fituese me mbi 50 për qind të votave. Kryetari i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti dhe udhëheqësja e listës Guxo, Vjosa Osmani, zgjedhjet i cilësuan si një referendum dhe shpejt arritën t’i konstituonin organet e pushtetit. Por, krahas opozitës, e cila që në start i shpalli luftë të pakompromis udhëheqjes së re të Kosovës, vitin 2022 e përshkuan tensionet me Serbinë, me barrikada e rrugë të bllokuara në veriun e Kosovës, këmbime akuzash të forta ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit, por edhe shtim të përpjekjeve ndërkombëtare për të gjetur një zgjidhje, qoftë edhe të ndërmjetme për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet të dyja palëve - Kosovës dhe Serbisë.
Autori Hamza Halabaku, në cilësi të letërshkruesit, në këto rrëfime, që kanë shumë elemente të kronikës së kohës, ka shkarkuar emocionet e veta, ngazëllimet e zhgënjimet për realitetin, për bëmat dhe të pabërat tona. Shpeshherë përjetimi i tij na del aq i detajuar, aq drithërues dhe i sinqertë njëkohësisht, ku si bazament ka ngazëllimin dhe dëshpërimin për të metat tona, si shoqëri dhe si komb. Mirëpo, letërshkruesi, me pak fjalë e fjali, në letrat e tij arrin ta zbërthejë edhe personalitetin e shkrimtarit Zejnullah Halili, duke pasqyruar karakterin dhe angazhimin e tij: “... po të shkruaj Ty, miku im i mirë, këtë letër, sepse Ti kurrë nuk ishte vetëm shikues dhe vëzhgues, por gjithnjë krijues dhe pjesëmarrës i qenies njeri, që ofron, nderon e lumturon...”. (Letra me titull “Ta kam lakmi që nuk i sheh këta horra”, më 13 korrik 2019). Edhe pse në letrat e tij letërshkruesi nuk ka shumë fjali që e zbërthejnë personalitetin e shkrimtarit të ndjerë Zejnullah Halili, nënteksti i shumë rrëfimeve pasqyron karakterin e fortë që kishte poeti Zejnullah Halili, i cili na del se ishte një libër i gjallë, një libër i hapur, i cili të shpaloset vetë edhe kur ti nuk do ta hapësh (Letra “Libri biografik për Thaçin dhe tregimi për një komunist nga Letnica”, më 19 shkurtit 2018).
Duke e njohur shumë herët poetin e mirënjohur Zejnullah Halili si një të ri me plot jetë, energji, dinamikë, vrull për jetë dhe krijimtari, letërdërguesi Hamza Halabaku herë-herë në letrat e tij, në lundrim të kujtimeve të veta, i kthehet ndonjë momenti dhe ngjarjeje nga e kaluara, bën krahasimin me aktualitetin dhe nga nënteksti del qartë kërkesa që pranuesi i letrës ta inkurajojë, ose ta ngushëllojë për atë që po bën në raport me të. Së këndejmi, nuk mungojnë as dialogët imagjinarë me Zejnën, të cilin autori Halabaku lexuesit ia ofron si një njeri plot optimizëm, energji, dinamikë, vrull për jetë dhe për krijimtari letrare. “Po ku na mbeti njerëzorja, miku im Zejnë, ajo njerëzorja për të cilën Ti ishe në gjendje të flijoheshe në çdo moment dhe kredo Jotja, jo vetëm në poezi, por edhe në bisedat më të zakonshme ishte: Të jetosh me nder dhe të marrësh atë që të takon, është njerëzi, e njerëzorja të shpie përjetësi” (Letra “Po të shkruaj për një ngjarje rrëqethëse!”, mesi i janarit 2018).
Mbi tokë ecin shumë njerëz, por shumë pak prej tyre lënë gjurmë të ndritshme
Letërshkruesi Halabaku në letrat e tij nuk lë anash as disa motive e fakte jetësore, të cilat personalitetin e shkrimtarit Zejnullah Halili e bëjnë të madhërishëm, siç janë mjeshtëria e tij letrare, urtia, altruizmi, humanizmi, vizioni i tij dhe atdhetarizmi në vepër. Sa e sa fëmijëve u ka mbetur në zemër sjellja e tij brilante me ta, buzëqeshja mahnitëse që dinte ai ta ofronte, por edhe porosia e vargjeve të poezisë së tij. Dhe nuk mund të ishte ndryshe, sepse Zejna fëmijët i shihte me sytë e zemrës dhe të dashurisë, e ndiente dhe e shijonte pafajësinë e tyre, duke e frymëzuar vetveten që tek ata të mbillte, si në një arë pjellore, gëzim, vetëbesim, guxim, vegim, optimizëm, gjallëri për jetë dhe atdhedashuri, duke nënvizuar herë pas here se Atdheu duhet me zemër (Letra “Për dukuritë negative dhe vdekjet aksidentale”, më 1 tetor 2018).
Autori Hamza Halabaku, duke e cilësuar Zejnullah Halilin si një motor që lëvizte gurë dhe dru, mendje dhe zemra, si njeriu që krijonte atmosferë, gëzim, vetëbesim, guxim, vegim, optimizëm, gjallëri për jetë dhe për krijimtari., tërthorazi tregon se ai i mungon shumë, për t’i dhuruar pak optimizëm për të nesërmen më të ndritshme në këto rrethana kur letërshkruesi mendon se koha po tregon që të këqijat nuk paskan fund! (Letra “Koha po tregon se të këqijat nuk paskan fund!”, janar - prill 2020).
Letërshkruesi Halabaku e ka të qartë se kryepersonazhi i tij në këto rrëfime, Zejnullah Halili, nuk do të pajtohej me dozën e zhgënjimit, që herë-herë e shfaq në situatën aktuale, me punën e lidershipit dhe me ecjen e ngadaltë në ndërtimin e shtetit. Mirëpo, ai nuk mund ta fshehë as zhgënjimin e dëshpërimin, kur shkruan për sfidat e ndërtimit të shtetit të Kosovës, për zhvillimin sidomos të tri shtyllave kryesore të shtetit, siç janë: drejtësia, shëndetësia dhe arsimi. Nuk mund ta fshehë zhgënjimin e dëshpërimin me sjelljen e elitave politike, duke filluar nga deputetët e deri te bartësit e funksioneve më të larta, të cilët nuk janë në nivel të detyrave dhe përgjegjësive që kanë para qytetarëve dhe para atdheut tonë, për çlirimin e të cilit u derdh shumë gjak. Nuk mund ta arsyetojë në asnjë mënyrë paqëndrueshmërinë e qeverive të vendit, të cilat, që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës me njohje ndërkombëtare, nuk arritën ta përfundonin mandatin katërvjeçar, jo për shkak të përgjegjësisë që kishin ndaj zgjedhësve, por për shkak të shtyrjes me bërryla të klaneve të ndryshme për ta marrë pushtetin.
Këtë fjalë timen po e përfundoj me konstatimin e autorit të librit “Letra mikut në amshim”, se mbi tokë ecin shumë njerëz, por shumë pak prej tyre lënë gjurmë të ndritshme, siç ka lënë shkrimtari i njohur për fëmijë, Zejnullah Halili (1945 - 2004).
Marrë nga Bota Sot:
